Ustalenie ojcostwa

Posted on 9 października, 2009 by Anna Wroniszewska

Ustalenie ojcostwa bywa sprawą problematyczną. Jednakże w wielu sytuacjach jest ono bardzo ważne, na przykład ze względu na możliwość adopcji. Ponieważ jest to niezwykle istotna kwestia ze społecznego, emocjonalnego, jak i ekonomicznego czy nawet socjalizacyjnego punktu widzenia, prawo reguluje ją za pomocą dość precyzyjnych przepisów, które można znaleźć w:

Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym
Ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych

Domniemanie ojcostwa

W świetle przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego za ojca dziecka, które urodziło się podczas trwania małżeństwa oraz do 300 dni po rozwodzie, uznaje się męża matki. Domniemywa się, że kobieta była wierna partnerowi i tym samym to jemu przypisuje się rodzicielstwo. Jeżeli w czasie tych 300 dni kobieta ponownie wstąpiła w związek małżeński, to jej obecnego partnera uznaje się za rodzica.

We współczesnych czasach jest spora grupa związków nieformalnych, choć ich popularność nie jest tak duża jak tradycyjnych małżeństw. W takiej sytuacji ojcostwo przypisuje się temu mężczyźnie, który uprawiał seks z matką dziecka na przestrzeni około 10 miesięcy, nie później jednakże niż na sto osiemdziesiąt dni, przed datą narodzin potomka. Przy tym wszystkim należy pamiętać o specjlanych zasadach dotyczących dzieci urodzonych po zawarciu małżeństwa. Jeżeli takie dziecko zostało wcześniej uznane za swoje przez innego mężczyznę niż obecny partner matki, w świetle prawa nadal pozostaje dzieckiem mężczyzny, który jako pierwszy podał się za ojca.

Obalenie domniemania ojcostwa

Każde z tych domniemań można oczywiście obalić, udowadniając że dany mężczyzna nie jest tatą dziecka. Dzieje się to na drodze postępowania, w którym dużą rolę odgrywają środki dowodowe. Mogą to być na przykład opinie i zeznania świadków oraz biegłych, a także oświadczenia samych stron biorących udział w postępowaniu. Należy jednak brać pod uwagę, że matka, podobnie jak i potencjalny czy prawdziwy ojciec dziecka, mogą naginać prawdę lub wyrażać silnie subiektywne opinie.

Zaprzeczenie ojcostwa

Domniemanie może być obalone tylko i wyłącznie podczas procesu o zaprzeczenie ojcostwa. W sytuacji, gdy potomek przyszedł na świat przed 180 dniem trwania małżeństwa, aby zaprzeczyć ojcostwu mąż może po prostu złożyć stosowne oświadczenie. Jeżeli jednak mężczyzna wiedział o ciąży narzeczonej bądź kochał się z nią przed ślubem, to takie oświadczenie musi być poparte udokumentowanymi faktami i odpowiednimi argumentami. Gdy dziecko pojawia się na świecie po 180 dniu od chwili zawarcia małżeństwa, lecz przed 300 od jego rozwiązania, obalenie domniemania ojcostwa ma miejsce na podstawie środków dowodowych oraz wykazania braku podobieństwa.

Każdy mężczyzna, który nie chce zostać uznany za rodzica dziecka, może wnieść do Sądu Rejonowego pozew o zaprzeczenie ojcostwa. Jest on skierowany przeciwko matce, lub jeśli nie żyje, to przeciw samemu dziecku. Według przepisów ma on na to sześć miesięcy od momentu, w którym został poinformowany o narodzinach dziecka. W sytuacjach, gdy pojawia się potrzeba ochrony prawa może interweniować prokurator, również wnosząc pozew. Kobieta i dziecko także mają możliwość złożenia takiego wniosku do sądu. Matka ma na to pół roku od daty urodzenia potomka, natomiast dziecko musi to zrobić w przeciągu trzech lat od swoich osiemnastych urodzin. Dokument powinien zawierać takie załączniki jak:

odpis zupełny aktu urodzenia małoletniego
odpis skrócony aktu małżeństwa
zaświadczenie o dochodach wnoszącego powództwo

Dostarczenie ostatniego z wymienionych załączników nie dotyczy oczywiście prokuratora, gdyż w zaświadczenie o jego dochodach nie ma najmniejszego znaczenia dla sprawy.

Uznanie dziecka

Mężczyzna może uznać dziecko za swoje na drodze osobistego i dobrowolnego oświadczenia, bez względu na wiek potomka. Czasme uznanie może mieć miejsce nawet jeszcze wtedy, gdy maluch znajduje się w brzuchu matki. Do przeprowadzenia procedury potrzebna jest zgoda kobiety, a w przypadku pełnoletniego dziecka, również i jego pozytywne oświadczenie w tej sprawie. Postępowanie mające na celu doprowadzenie do uznania dziecka wymaga dostarczenia do Urzędu Stanu Cywilnego podania, a także w zależności od potrzeb, poniższych dokumentów:

odpisu aktu urodzenia matki dziecka
kopii dowodów osobistych rodziców dziecka
odpisu zupełnego aktu urodzenia
odpisu skróconego aktu małżeństwa, opcjonalnie z adnotacją o rozwodzie
odpisu skrócony aktu zgonu męża
sądowe orzeczenie o zaprzeczeniu ojcostwa

Ustalenie ojcostwa orzeczeniem sądu

Drugi sposób ustalenia ojcostwa ma miejsce na mocy orzeczenia sądu. Sprawy takie rozpatrują Wydziały Rodzinne Sądów Rejonowych, przy czym zawsze rozpoczynają się one na wniosek. Składany jest on przez ojca, matkę, dziecko lub prokuratora, bądź też mężczyznę, który uważa się za ojca. Co istotne, powód jest zwolniony z ponoszenia kosztów sądowych, jednakże w razie przegranej musi wziąć na siebie wydatki poniesione przez stronę przeciwną. Również, gdy wniosek o uznanie okaże się bezzasadny, sąd może nałożyć na powoda obowiązek pokrycia kosztów postępowania.

Anna Wroniszewska