Hirudoterapia

Posted on 12 października, 2009 by Małgorzata Przybyłowicz

Leczenie z wykorzystaniem pijawek przez większość osób zaliczana jest raczej do praktyk szarlatańskich niż medycyny. Tymczasem hirudoterapia należy do najskuteczniejszych metod leczenia wielu dolegliwości, a w krajach Europy Zachodniej uznawana jest za dziedzinę medycyny konwencjonalnej i refundowana jest przez kasy chorych.

Początki hirudoterapii

Tradycja hirudoterapii ma już kilka tysięcy lat. Starożytni Egipcjanie i Grecy, a później także Majowie i Aztekowie uznawali upuszczanie krwi przy użyciu pijawek za panaceum na wiele dolegliwości. Zabieg ten miał przywrócić zakłóconą równowagę w ciele człowieka. O popularności hirudoterapii świadczy fakt, że wielu starożytnych lekarzy poświęcało swój czas i uwagę na opracowanie najskuteczniejszych metod leczenia pijawkami. Wśród nich był rzymski lekarz Galen, który jako pierwszy wyznaczył 45 miejsc na ciele człowieka najbardziej odpowiednich do przeprowadzenia zabiegu. Upuszczanie krwi było popularne również w krajach islamskich. Jednak hirudoterapia na dobre zagościła wśród praktyk lekarskich w średniowieczu, wówczas zabieg ten stosowany był nawet profilaktycznie, bez wyraźnej przyczyny. Kolejnym okresem rozwoju hirudoterapii był wiek XVIII i XIX, a ówczesną stolicą tej praktyki stała się Francja. Ważną datą jest 1950 rok, kiedy po raz pierwszy wyodrębniono z gruczołów ślinowych pijawek hirudynę – najsilniejszy znany środek przeciwzakrzepowy.

Pijawki

W hirudoterapii (w języku łacińskim „hirudo” oznacza „pijawka”) wykorzystuje się pijawkę lekarską (Hirudo medicinalis), a więc jeden spośród ponad 600 gatunków tych zwierząt. Pijawki stosowane w leczeniu pochodzą z kontrolowanych hodowli, podlegają również ochronie gatunkowej oraz konwencji waszyngtońskiej (CITES), która reguluje handel wybranymi gatunkami roślin i zwierząt.

Substancje lecznicze

Pijawki nie bez powodu nazywane są „miniaturowym laboratorium”. Obecnie znanych jest ponad 100 substancji leczniczych produkowanych przez pijawki, a należą do nich między innymi:

Hirudyna – najsilniejszy środek przeciwzakrzepowy znany współczesnej medycynie
Eglina – silny środek przeciwzapalny i antyoksydant
Chloromycetyna – silny antybiotyk
Hirustazyna – podobnie jak hirudyna ma działanie antykoagulacyjne
Antyelastaza – opóźnia procesy starzenia się, hamując rozkład elastyny
Destabilaza – substancja zawierająca prostaglandynę; reguluje ciśnienie krwi i poziom cukru
Hialuronidaza – silny antybiotyk
Gilantyna – zapobiega powstawaniu przerzutów nowotworowych
Lipazy i esterazy – substancje rozkładające tłuszcz

Lecznicze działanie pijawek polega również na mobilizowaniu do pracy układu krwionośnego i odpornościowego w wyniku niewielkiej utraty krwi przez organizm, a także na pobudzaniu receptorów nerwowych na zasadzie akupunktury.

Hirudoterapia w walce z rakiem

Z organizmu pijawki południowoamerykańskiej Haementeria ghilianii wyizolowane zostały substancje o działaniu antynowotworowymi. W 1983 roku przeprowadzono 3-tygodniowe badanie, w trakcie którego nastąpiła znaczna redukcja guza płuc u myszy [1]. Do tej pory jednak substancje te nie zostały zidentyfikowane.

Rodzaje hirudoterapii

Wyróżnia się ponad 20 sposobów stosowania pijawek w leczeniu, które różnią się przede wszystkim celem oddziaływania (poprzez odpowiednie umiejscowienie) i zastosowanym środkiem, a należą do nich między innymi:

Hirudohemoterapia – oddziaływanie na układ krwionośny
Hirudorefleksoterapia – oddziaływanie na tzw. punkty aktywności umiejscowione wzdłuż 12 głównych meridianów (kanałów energetycznych), mechanizm działania jest więc analogiczny do akupunktury
Hirudoneuroterapia – oddziaływanie na układ nerwowy
Hirudoimmunoterapia – oddziaływanie na układ limfatyczny
Hirudourynoterapia – w zabiegach (np. w okładach) wykorzystywana jest woda, w której przetrzymywane były pijawki
Kąpiele energostymulujące – do wody dodawane są sproszkowane pijawki

Wskazania

Hirudoterapia zalecana jest najczęściej w przypadku:

Chorób układu pokarmowego (zwłaszcza wątroby, żołądka, dwunastnicy)
Chorób skóry i trudno gojących się ran
Żylaków
Choroby wieńcowej
Nadciśnieniu i niedociśnieniu tętniczym
Chorób górnych dróg oddechowych
Cukrzycy
Hemoroidów
Chorób nerek
Reumatoidalnego zapalenia stawów
Zapalenia korzonków nerwowych
Cellulitu
Nerwicy i depresji
Zaburzeń menstruacyjnych
Migreny
Impotencji

Przeciwwskazania

Hemofilia, ciąża, anemia oraz uczulenie na hirudynę całkowicie wykluczają stosowanie hirudoterapii. Opinii lekarza należy zasięgnąć w przypadku niskiego ciśnienia, menstruacji, złego stanu zdrowia, umiarkowanej anemii czy młodego wieku (hirudoterapii najczęściej nie stosuje się u dzieci poniżej 10. roku życia). Hirudoterapię należy traktować jako metodę uzupełniającą tradycyjne leczenie.