Kozłek lekarski – Valeriana officinalis
Kozłek lekarski, znany również jako waleriana, należy do najczęściej stosowanych ziołowych środków uspokajających.
Kozłek lekarski – skład i działanie
Kozłek lekarski (Valeriana officinalis) zawiera między innymi triestry irydoidowe (walepotriaty), olejek eteryczny z kwasem izowalerianowym, a także kwas walerenowy i flawonoidy. Skład waleriany decyduje o jego działaniu uspokajającym, rozkurczowym oraz łagodnie moczopędnym i żółciopędnym.
Nazwa „waleriana” pochodzi z łaciny i oznacza „być zdrowym”. Mówi się, że ma właściwości uspokajające i zwykle jest stosowana jako środek nasenny.
„Kolorowa dieta” David Heber, Susan Bowerman
Wygląd i występowanie kozłka lekarskiego
Kozłek lekarski jest rośliną wieloletnią z rodziny kozłkowatych, rosnącą głównie w Europie i Azji. W Polsce można go spotkać na terenie całego kraju na brzegach rzek, torfowiskach i podmokłych łąkach. Jest również uprawiany. W pierwszym roku z kłącza wyrastają jedynie przyziemne liście, dopiero w drugim roku pojawia się łodyga, która osiąga do 2 m wysokości i jest głęboko bruzdkowana. Liście są pierzaste, dolne przymocowane do łodygi za pomocą ogonka, górne bezogonkowe. Kozłek kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty są białe lub liliowobiałe, zebrane w baldachokształtne kwiatostany. Niewielkie nasiona zaopatrzone są najczęściej we włoski lotne.
Kozłek lekarski – surowiec leczniczy
Surowcem leczniczym jest kłącze kozłka lekarskiego, który wykopuje się jesienią lub wczesną wiosną. Korzeń myjemy, podsuszamy, kroimy i suszymy w temperaturze do 35°C. Zalecanej temperatury nie można przekraczać, gdyż prowadzi to do rozkładu cennych substancji zawartych w surowcu.
„Walerianę, nazywaną Valium XIX wieku, uznaje się na całym świecie za środek relaksujący ciało. W niedawno przeprowadzonych badaniach potwierdzono, że waleriana poprawia jakość snu i łagodzi bezsenność [1]. W przeciwieństwie do wielu leków dostępnych na receptę, waleriana nie uzależnia i nie ma negatywnych skutków ubocznych…”
„Menopauza bez leków” dr L. Ojeda
Zastosowanie wewnętrzne kozłka lekarskiego
Kozłek lekarski stosowany jest jako środek łagodnie uspokajający, zmniejszający napięcie nerwowe. Jest pomocny w stanach pobudzenia nerwowego i trudnościach w zasypianiu. Ponadto działa rozkurczowo na układ pokarmowy, przynosząc ulgę przy wzdęciach, kolkach jelitowych. Zwiększa wydzielanie żółci oraz soku żołądkowego, wspomagając leczenie kamicy żółciowej oraz pobudzając apetyt.
Napar z kozłka lekarskiego
Łyżkę surowca zalewamy szklanką wrzątku i parzymy pod przykryciem 20-25 minut. Pijemy ½ szklanki naparu 2 razy dziennie.
Macerat z kozłka lekarskiego
3 łyżki surowca zalewamy szklanką letniej wody i odstawiamy na 6-7 godzin. Odcedzamy macerat i pijemy 2-3 razy dziennie ½ szklanki.
Nalewka z kozłka lekarskiego
Pół szklanki suchego i rozdrobnionego kłącza kozłka lekarskiego zalewamy 400 ml wódki i odstawiamy na 2 tygodnie. Przefiltrowaną nalewkę stosujemy doustnie 2-3 razy dziennie po 5 ml.
Silniejsze działanie uspokajające wykazują „zimne” wyciągi z kozłka lekarskiego, czyli macerat i nalewka. Wysoka temperatura powoduje bowiem rozpad walepotriatów. Wyciągi „gorące” zalecane są w dolegliwościach układu pokarmowego.
Bezpieczeństwo stosowania kozłka lekarskiego
Pomimo, że nie stwierdzono skutków ubocznych spożywania wyciągów z kozłka, stosowanie u kobiet w ciąży i karmiących powinno być poprzedzone konsultacją lekarską.
Kozłek lekarski – preparaty
Kozłek lekarski jest składnikiem licznych preparatów uspokajających, m.in. Nervosanu, Nervosolu, Cardiosanu, Passispasminy, Kropli walerianowych.
„Leksykon zdrowia” Katarzyna Koźmin
Małgorzata Przybyłowicz
Dodaj komentarz